Η ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗ ΜΗΤΕΡΑ

Ενώ η παθογόνος επίδραση της μητέρας έχει γίνει αντικείμενο παρατηρήσεων κυρίως σε μελέτες παιδιών ή εφήβων που έπασχαν από βρογχικό άσθμα, ελκώδη κολίτιδα ή ψυχογενή ανορεξία, ο Sackin ολοκλήρωσε μια εκτεταμένη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας γύρω από τους γονείς παιδιών με άλλες κλασικές ψυχοσωματικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένων του πεπτικού έλκους, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, του υπερθυρεοειδισμού, του εκζέματος και της νευροδερματίτιδας. Εκτός από δύο ή τρεις μελέτες, ο Sackin διαπίστωσε ότι οι ερευνητές ανέφεραν σταθερά μια σίγουρη αντιστοίχιση μεταξύ της χαρακτηριολογικής δομής της μητέρας και της κλασικής ψυχοσωματικής νόσου στο παιδί και ότι υπήρχε μια γενική συμφωνία στο ότι ο ρόλος της μητέρας είναι ο καθοριστικός παράγοντας για τη γένεση αυτών των σωματικών νοσημάτων. Ο ρόλος του πατέρα ήταν λιγότερο σαφής, αλλά σε αρκετές μελέτες αυτοί οι πατέρες περιγράφονταν ως "παθητικοί, ανίκανοι, κάτω από τη δεσποτεία της μητέρας και σχετικά μη εμπλεκόμενοι με το παιδί". Από τις διάφορες αναφορές που υπάρχουν στη βιβλιογραφία, ο Sackin μπόρεσε να κάνει μια σύνθεση της "τυπικής ψυχοσωματικής μητέρας", η οποία μπορεί να είναι δεσποτική, υπερβολικά εμπλεκόμενη και διεισδυτική, υπέρμετρα απαιτητική, προσκολλητική και αποπνικτική. Προκειμένου να διατηρήσει το συμβιωτικό δεσμό, η μητέρα συμπεριφέρεται με έναν έκδηλα ή συγκαλυμμένα απορριπτικό τρόπο όποτε το παιδί δείχνει να παίρνει κάποια πρωτοβουλία διαφορετική από τις δικές της και "αποθαρρύνει κάθε συμπεριφορά ή συναίσθηματική έκφραση του παιδιού που μπορεί να σηματοδοτεί ακόμα και από μακριά μια προσπάθεια για αυτονομία". Ο Sackin καταλήγει ότι η προσωπικότητα της μητέρας είναι οργανωμένη κυρίως γύρω από ναρκισσιστικές στάσεις, κίνητρα και συμπεριφορές, πράγμα στο οποίο οφείλεται και η περιορισμένη της ικανότητα να είναι εν-συναισθητική και ευαίσθητη στις ανάγκες του παιδιού της.

Οι συμβιωτικές ανάγκες των μητέρων των ψυχοσωματικών παιδιών, τις οποίες περιέγραψαν τόσο καλά οι Engel, Sperling kai Jessner, ενισχύουν τον ισχυρισμό του Kohut ότι η χρόνια ανεπάρκεια του μητρικού εαυτοαντικειμένου του παιδιού οφείλεται στη δική της ψυχοπαθολογία σε σχέση με το πεδίο του εαυτού. Αυτές οι μητέρες δεν μπορούν να ανταποκριθούν εν-συναισθητικά στις ανάγκες των αναπτυσσόμενων παιδιών τους, γιατί χρησιμοποιούν το παιδί ως εαυτοαντικείμενο προκειμένου να αντισταθμίσουν κάτι το οποίο λείπει από τη δική τους ψυχική δομή.

Αυτό τον τύπο μητέρας, τον έδειξε με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο η Σίρλεϋ Μακλέιν  στην ταινία "Σχέσεις στοργής", στην οποία παίζει το ρόλο μιας μητέρας υπερβολικά εμπλεγμένης και παθολογικά εξαρτημένης από την κόρη της, το ρόλο της οποίας παίζει η Ντέμπρα Ουίνγκερ. Καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας, η κόρη αγωνίζεται, χωρίς επιτυχία, να αποχωριστεί τη μητέρα της, αλλά ακόμα κι όταν παντρεύεται και αποκτάει παιδιά και μετακομίζει σε μια απομακρυσμένη πόλη, οι προσπάθειές της για ατομικοποίηση παρεμποδίζονται από τα συχνά και διεισδυτικά τηλεφωνήματα της μητέρας. Η προσπάθεια της να καλύψει τις συναισθηματικές ανάγκες της μητέρας της δημιουργεί συγκρούσεις στη σχέση της  με τον άντρα της και τα παιδιά της, οι δικές της ανάγκες για σχέσεις αντικειμένου δεν ικανοποιούνται επαρκώς και η αίσθηση του εαυτού της αρχίζει να κατατεμαχίζεται. Καθώς αγωνίζεται να αμυνθεί απέναντι στα αισθήματα εγκατάλειψης και δολοφονικής οργής προς τη μητέρα της, η κόρη αναπτύσσει μια καταληκτική νεοπλασματική νόσο.

Πηγή:

Γκρέιμ Τζ. Τέιλορ,  Ψυχοσωματική ιατρική και σύγχρονη ψυχανάλυση. Εκδόσεις: Καστανιώτη