Ο Genovino Ferri ψυχίατρος - ραΪχικός αναλυτής και ο Giuseppe Cimini επίσης ψυχίατρος- ψυχοθεραπευτής, στο βιβλίο τους "ψυχοπαθολογία και χαρακτήρας" αναφέρουν πως, "..η μόνη δυνατότητα που έχει δοθεί στον άνθρωπο, ανεξάρτητα αν είναι φυσιολογική ή παθολογική, είναι η σχέση.Τίποτα δεν μπορεί να υπάρξει που να μην έχει σχέση με κάτι, που να μην παραπέμπει σε κάτι που βρίσκεται πέρα από τον Εαυτό." (Ferri- Gemini 2015  σελ. 83) O James Hollis γιουγκεριανός αναλυτής πιστεύει πως η ποιότητα όλων των σχέσεων μας είναι σε άμεση συνάρτηση της σχέσης που έχουμε με τον εαυτό μας. Δεν μπορούμε να πετύχουμε να δημιουργήσουμε τίποτα περισσότερο ή καλύτερο σε μία σχέση με κάποιον άλλο, από αυτή τη σχέση που έχουμε πετύχει να δημιουργήσουμε με τον εαυτό μας. Ο Erich Fromm μας λέει ότι η μεγαλύτερη ανάγκη του ανθρώπου είναι να βρεί την ενότητα ή την συντροφικότητα προκειμένου να ξεφύγει από τη φυλακή της μοναξιάς του. Ο Fromm αισθάνεται οτι η εμπειρία του να έχουμε διαχωριστεί είναι η θεμελιώδης αιτία του άγχους και της απελπισίας και η αγάπη είναι η μόνη ικανοποιητική απάντηση στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης.

 Αγάπη και Σχέσεις δεν είναι πάντα μια αντίστροφη εξίσωση. Μερικές φορές αισθανόμαστε πως μια σχέση είναι σχέση αγάπης και άλλες φορές πως όχι. Το πράγμα δυσκολεύει ακόμα περισσότερο όταν δεν μπορούμε να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε το γιατί συμβαίνει αυτό. Γιατί μια σχέση αγάπης δεν εξελίσσεται ως τέτοια; 

 Θα ήταν χρήσιμο να αποσαφηνίσουμε τι είναι αγάπη και ποιά η διαφορά μεταξύ ώριμης και ανώριμης αγάπης. Η αγάπη θεωρείται πηγή μεγάλης χαράς και πόνου. Στο σημερινό πολιτισμό η αγάπη ορίζεται ως εξάρτηση και εμμονή. Το βλέπουμε μέσα από στίχους όπως, "μου ανήκεις", "με ολοκληρώνεις", "δεν ζω χωρίς εσένα", κλπ. Βλέπουμε μια επιθυμία κατοχής του άλλου. Σύμφωνα με τον Erich Fromm οι ανώριμες μορφές αγάπης μοιάζουν στη σχέση που έχει η έγκυος μητέρα με το έμβρυό της, που εμπλέκονται σε μια συμβιωτική ένωση όπου ο ένας τροφοδοτεί τον άλλο. Η επιθυμία για συγχώνευση, για σύντηξη, οδηγεί στην ανώριμη αγάπη. Ο James Hollis μιλάει για μια εξιδανικευμένη εικόνα του άλλου, μια φαντασίωση του "Μαγικού Άλλου". Πρόκειται για την αναζήτηση ενός ατόμου εκεί έξω το οποίο πιστεύουμε οτι είναι το κατάλληλο για μας, μια αδερφή ψυχή που καλείται να παίξει έναν επανορθωτικό θεραπευτικό ρόλο για τη ζωή μας και την προσωπική μας ιστορία. Θα μπορεί να διαβάζει τη σκέψη μας, θα γνωρίζει ακριβώς τι θέλουμε και θα εκπληρώνει τις βαθύτερες μας ανάγκες. Με λίγα λόγια θα έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά ενός καλού γονέα που θα μας προστατέψει από κάθε δυστυχία και θα μας απαλλάξει από το δύσκολο ταξίδι της εξατομίκευσης. Οι Ian Stewart & Vann Joines συγγραφείς του "Η Συναλλακτική Ανάλυση σήμερα" γράφουν "κάθε συμβίωση είναι μια προσπάθεια να ικανοποιηθούν οι αναπτυξιακές ανάγκες που δεν ικανοποιήθηκαν κατά την παιδική ηλικία ενός ατόμου" Ο James Hollis πιστεύει οτι ο χαρακτήρας όλων των σχέσεων που κάνουμε προκύπτει από τις εμπειρίες των πρώιμων σχέσεων μας, τις οποίες έχουμε εσωτερικεύσει και βιώνουμε επίσης ως μια φαινομενολογική σχέση με τον εαυτό μας. Αυτές εμπεριέχουν το βάθος, το νόημα και αντιπροσωπεύουν όλες τις μεταγενέστερες σχέσεις μας. Αυτό που δεν καταφέραμε να γνωρίσουμε (ασυνείδητο) ή να αντιμετωπίσουμε στον εαυτό μας ( η σκιά μας) το προβάλουμε πάνω στους άλλους. Προβάλουμε τα παιδικά μας τραύματα, την βρεφική μας λαχτάρα και την επιτακτική μας ανάγκη για εξατομίκευση. Η προβολή έτσι ανοίγει το δρόμο στη δυσαρέσκεια, τα ζητήματα εξουσίας και ελέγχου, δεδομένου οτι κανένας άλλος πέραν του εαυτού μας, δεν πρέπει και δεν μπορεί να φέρει την ευθύνη για τα ψυχολογικά μας τραύματα, το ναρκισσισμό μας, ή την εξατομίκευσή μας. Ο μόνος τρόπος για να θεραπεύσουμε μια σχέση είναι να συνειδητοποιήσουμε την προβολή μας και να αναλάβουμε την ευθύνη της εξατομίκευσης μας.

 Ο Fromm λέει πως, για να αποκτήσουμε την ικανότητα να αγαπάμε, χρειάζεται να το διδακτούμε και απαιτεί από μας ενεργή πρακτική εξάσκηση και όχι παθητικότητα. Πολλοί έχουμε μεγαλώσει με την ιδέα οτι το να αγαπηθούμε είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα μας και ως εκ τούτου, έχουμε την τάση να περιμένουμε παθητικά κάποιον που θα μας αγαπήσει και στη συνέχεια αισθανόμαστε κατάφορη αδικία αν αυτό δεν συμβεί. Ωστόσο, προκειμένου να υπάρξει αγάπη, κάποιος χρειάζεται να δράσει ώστε να τη δημιουργήσει. Αν περιμένουμε να λάβουμε αγάπη, πρέπει να είμαστε έτοιμοι και να δώσουμε. Η αγάπη δεν είναι μονόδρομος. Έτσι μπορούμε να πούμε οτι, αφού η αγάπη είναι ενεργητική πράξη και όχι παθητική, αυτό που ουσιαστικά κάνει είναι να δίνει. Αυτό είναι συχνά ένα πολύ παρεξηγημένο σημείο, που πολλοί άνθρωποι το ερμηνεύουν ως παραίτηση, στέρηση και θυσία. Επίσης συχνά αισθάνονται οτι η αγάπη καταστρέφει την ελευθερία και την ατομικότητα τους. Η αγάπη μεταξύ δύο ατόμων είναι δυνατή, μόνο όταν τα άτομα επικοινωνούν μεταξύ τους από το κέντρο της ύπαρξης τους. Μόνο σε αυτή την "κεντρική εμπειρία" βρίσκεται η ανθρώπινη πραγματικότητα, μόνο εδώ υπάρχει ζωντάνια, μόνο εδώ είναι η βάση της αγάπης. Η αγάπη που βιώνεται έτσι είναι μια συνεχής πρόκληση, μια συνεργασία που έχει ροή και ανάπτυξη. Η αγάπη δεν περιορίζεται σε παροχές υλικής μορφής. Η πιο σημαντική προσφορά είναι αυτή του εαυτού μας, αυτού του πιο ζωντανού κομματιού μέσα μας, της χαράς μας, ακόμα και της θλίψης μας, των ενδιαφερόντων και των γνώσεων μας, της κατανόησης και της ανησυχία μας.

 Η τέχνη της αγάπης μπορεί να ασκηθεί μόνο μέσα σε μια κατάσταση ελευθερίας. Με άλλα λόγια δεν μπορούμε να έχουμε μια κτητική στάση απέναντι στούς άλλους και να τους χρησιμοποιούμε σαν να είναι αντικείμενα, που σκοπό έχουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας. Αγάπη δεν είναι να χρησιμοποιούμε τους άλλους για εγωιστικούς και ιδιοτελείς σκοπούς. Η ικανότητα μας για ώριμη αγάπη εξαρτάται από το επίπεδο της προσωπικής μας ανάπτυξης. Η εμπειρία της προσωπικής οικειότητας με ένα άλλο ανθρώπινο όν, προυποθέτει δύο ξεχωριστές διαφοροποιημένες υπάρξεις. Ο όρος διαφοροποίηση σημαίνει την ικανότητα ενός ατόμου να διατηρεί την αίσθηση του εαυτού ενώ παραμένει συναισθηματικά ή/και σωματικά με τον άλλο.Είναι ικανότητα το να μπορείς να εξισορροπείς ανάμεσα στην ανάγκη για ατομικότητα και συντροφικότητα, να μπορείς να τα βγάζεις πέρα μόνος σου και να ξεπερνάς τις ματαιώσεις, διατηρώντας ταυτόχρονα και την επαφή σου με τον άλλο. Τα άτομα που έχουν ανεπίλυτα ζητήματα εγκατάλειψης (παραμέλησης) ή παραβίασης (εισβολής) δυσκολεύονται πάρα πολύ να διατηρήσουν την αίσθηση του εαυτού τους μέσα σε μια σχέση. Δίνουν μια μάχη μεταξύ εξάρτησης και απομόνωσης, σε αντίθεση με την επιθυμία τους για προσωπική οικειότητα. Έτσι δεν έχουν την ικανότητα για οικειότητα, η οποία προυποθέτει δύο διαφοροποιημένα συναισθηματικά άτομα, που μπορούν να αντέχουν τα δικά τους έντονα συναισθήματα καθώς και των άλλων, χωρίς να τρέπονται σε φυγή, να τερματίζουν σχέσεις, ή να κατηγορούν τους άλλους. Σε αντίθεση με την ανώριμη αγάπη η ώριμη περιλαμβάνει δύο ολοκληρωμένους ανθρώπους που είναι αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο και στη σχέση τους, Μόνο τότε μια σχέση μπορεί να έχει υπόσταση και να ενισχύει την προσωπική ανάπτυξη. Αγαπώ σημαίνει ανοίγω τον εαυτό μου και ανοίγω τον εαυτό μου σημαίνει είμαι ευάλωτος. Κάποιοι διστάζουν να το κάνουν γιατί στο παρελθόν έχουν πληγωθεί ή απογοητευτεί. Όμως χωρίς αυτό το άνοιγμα του εαυτού το οποίο βασίζεται στην εμπιστοσύνη, δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη. Ως εκ τούτου, η αγάπη είναι μια πράξη εμπιστοσύνης.

 Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε οτι χρειάζεται θάρρος για να ρισκάρεις να αγαπήσεις ένα άλλο ανθρώπινο όν. Το να είμαστε ανοιχτοί στην αγάπη, είναι μια δέσμευση για την προσωπική μας ανάπτυξη. Χρειάζεται να παραιτηθούμε από τη φαντασίωση του "Μαγικού Άλλου" που θα μας ολοκληρώσει, να ασχοληθούμε με τα ψυχολογικά μας τραύματα και να αποσύρουμε την προβολή της σκιάς μας από τους άλλους. Να αναπτύξουμε την αίσθηση του εαυτού μας στις σχέσεις μας και να δουλέψουμε πάνω στην διαφοροποίηση / εξατομίκευση.

Δέσποινα Διαλεκτάκη - Σωματική Ψυχοθεραπεύτρια

Βιβλιογραφία:

Erich Fromm - The art of loving (2006)

James Hollis - The Eden Project in Search of the Magical Other (1998)

Genovino Ferri & Giuseppe Cimini - Ψυχοπαθολογία και Χαρακτήρας  Εκδόσεις Εύμαρος, Κέντρο "Βίλχελμ Ραϊχ", Αθήνα 2015.

Ian Stewart, Vann Joines - Η Συναλλακτική Ανάλυση Σήμερα  Εκδόσεις Π. Ασημάκης, Αθήνα 2006.